کنه حنایی گوجه فرنگی (Aculops lycopersici)یا زنگار گوجه فرنگی، به یک آفت خسارت‌زا در محصولات سولاناسه خصوصا گوجه‌فرنگی در مزارع و گلخانه‌ها در سرتاسر جهان تبدیل شده است. این گونه تقریباً در تمام مناطق کشاورزی که در آن محصولات سولاناسه کشت می‌گردد، یافت می‌شود.
کنه حنایی گوجه فرنگی دارای بدن بسیار کوچک و با چشم قابل رویت نیست. وجود آن‌ها معمولاً تنها با علائم روی گیاه مشخص می‌شود. شکل بدنشان به سمت انتها باریک‌تر می‌شود.
علائم خسارت آفت
کنه A. lycopersici از شاخ و برگ، گل آذین و میوه‌های جوان گیاهان گوجه‌فرنگی تغذیه می‌کند. و فعالیت خود را از پایه گیاه شروع می‌کند، که در این زمان به سختی شناسایی می‌شود. و سپس به سمت تاج گیاه پیشروی می‌کند. این کنه آسیب جدی به سر بوته‌های گوجه فرنگی وارد می‌کند. و در نتیجه ظاهری پژمرده و زنگ زده با برگ‌های خشک ایجاد می‌کند.
سمت دور برگ‌های پایینی اغلب نقره‌ای و ساقه‌ها تریکوم خود را از دست می‌دهند و رنگ قهوه‌ای پیدا می‌کنند. که اغلب با شکاف‌های کوچکی همراه است. میوه‌ها در گیاهان بسیار آلوده برنزه می‌شوند.
از علائم خسارت این کنه تغییر رنگ ساقه‌ها، شاخه‌ها و برگچه‌ها به رنگ قهوه‌ای مایل به زرد، چروکیدگی و نکروز برگ‌ها (ناهنجاری در شکل برگ‌ها)، بزرگ شدن جوانه‌ها، ریزش زودرس جوانه‌ها و گل‌ها و گل‌ها هم باز نمی‌شوند، تغذیه این کنه باعث زنگ زدگی و ریزش زودرس میوه‌ها نیز می‌شود. در صورت عدم کنترل، سبب مرگ گیاهان می‌گردد.
کنترل آفت کنه حنایی
از آنجایی که تشخیص زود هنگام وجود کنه حنایی گوجه فرنگی به دلیل اندازه بسیار ریز آن در مزرعه سخت است، و ظرفیت تولید مثل بالایی دارد، تقریبا کمتر از سه روز در دمای 25 درجه سانتی گراد، به سرعت جمعیت آن زیاد می‌شود و کنترل آن دشوار است.
روش‌های کنترل و مقابله با کنه حنایی گوجه فرنگی
- کاشت ارقام گوجه فرنگی با تریکوم های کمتر جهت استقرار حشرات مفید روی گیاه سبب کاهش خسارت می گردد.
- کاشت ارقام مقاوم به کنه حنایی در گلخانه‌ها و مزارع خصوصا در مناطق آلوده بسیار مهم است.
- انجام سمپاشی صبح زود و با نظر متخصص گیاهپزشک تاثیر بسیار زیادی دارد.
- وجین علف‌های هرز درون مزرعه و اطراف گلخانه‌ها
- ضدعفونی گلخانه‌ها قبل از انتقال نشا به گلخانه
- سمپاشی نشاها با سموم موثر قبل از انتقال به گلخانه یا زمین اصلی
- استفاده از برخی از گونه کنه‌های شکارگر خصوصا در گلخانه‌ها مانند خانواده‌های Tydeidae و Iolinidae، که حدود پنج برابر کوچک‌تر از اکثر شکارچیان Phytoseiidae هستند. آن‌ها به راحتی می‌توانند بین تریکوم‌های برگ‌های گوجه فرنگی حرکت کنند و کنه حنایی را از بین ببرند.
کنترل شیمیایی
کنترل شیمیایی کنه حنایی گوجه‌فرنگی مشکل است. اما تغییر استفاده سموم از کنه کش‌های طیف وسیع به سمت کنه کش‌های انتخابی، جهت مدیریت تلفیقی آفات (IPM)، شرایط بهتری را برای کنترل سریع این کنه تخصصی اریوفید ایجاد کرده است.
از کنه‌کش‌هایی که می‌توان برای مبارزه با کنه حنایی گوجه فرنگی استفاده کرد بیفنازیت می‌باشد. بهترین زمان مصرف ابتدای آلودگی می‌باشد و حتما باید پشت و روی برگ‌های گیاهان خیس گردد. بیفنازیت روی مراحل لاروی و تخم کنه ها موثر است و برای کنه های شکاری کم خطر است. درضمن بیفنازیت با تمام کنه کش‌های رایج بازار به لحاظ نحوه تاثیر متفاوت بوده و گزینه بسیار مناسبی برای مبارزه با چالش مقاومت کنه ها به سایر کنه کش‌ها می‌باشد.