شته جالیز
Aphis gossypii
اهميت اقتصادی آفت:
اين آفت در تمام گلخانه‌های ايران به خصوص در مناطق جنوبی كشور زيان شديدی به جاليزكاری‌ها وارد می‌كند. گياهان جاليزی از جمله خيار و گوجه فرنگی مهمترين ميزبان اين شته در گلخانه‌ها هستند ولی علفهای هرز مختلف نيز آلوده ميشوند كه باعث حفظ منبع آلودگي در گلخانه مي‌گردد. زندگي شته جاليز به صورت گروهی و كلنی است و ابتدا در زير برگها مستقر شده و بعد مي‌تواند تمام گياه را آلوده كند.شته جالیز
زيست شناسی و نحوه خسارت:
شته‌ها دارای بدنی نرم و قطعات دهانی زننده مكنده هستند. رنگ حشرات از سبز روشن تا سبز تیره متمایل به خاکستری متغیر است. شته‌ها در دمای معمولی گلخانه‌ها تخم نمی‌گذارند و بچه‌زا یا پوره‌زا هستند بطور متوسط 50 تا 250 پوره می‌گذارند. پوره‌ها پس از 7 تا 10 روز قدرت تولیدمثل دارند.
شته‌ها به چهار روش به محصول خسارت وارد می‌نمایند:
- با تغذیه از شیره نباتی موجب ضعف عمومی گیاه و در نتیجه کاهش تولید می‌شوند.
- ترشح عسلک ناشی از دفع بیش از 95 درصد شیره گیاهی جذب شده توسط شته‌ها باعث بروز پدیده دوده می‌شود.
- با ایجاد گال و پیچیدگی در برگ در اثر مواد مترشحه در بزاق شته‌ها روی رشد گیاه تاثیر می‌گذارند.
- با انتقال ویروس و ابتلا گیاه به بیماریهای ویروسی که بسیار حائز اهمیت‌می‌باشد منجر به از بین رفتن گیاه می‌شوند.
این آفت بر روی اندامهای مختلف گیاهی فعالیت می‌نماید و با فرو بردن خرطوم خود شیره گیاهان را مكیده و از آن تغذیه می‌کند، در نتیجه گیاه ضعیف شده و عوارضی مانند پیچیدگی برگ، ریزش گل و میوه و یا زردی برگها ظاهر می‌شود.
علل و شرایط مساعد طغیان آفت
با مساعد شدن شرایط آب و هوایی (خنک شدن هوا و باال رفتن رطوبت) جمعیت آفت بالا رفته و در صورت عدم کنترل، تغذیه بالای آفت منجر به خشک شدن بوته می‌شود.
روشهای پايش و رديابی
شته‌های بالدار به کارتهای زرد رنگ جلب می‌شوند. بخش انتهایی گیاهان در قسمت جوانه‌ها قبل از اینکه گلها باز شوند می‌بایست مورد توجه و بازرسی قرار گیرند. حضور و رفت و آمد مورچه‌ها از نشانه‌های وجود شته‌ها است.
مبارزه:
کنترل زراعی – مكانيكی:
- استفاده از ارقام متحمل
- از بین بردن علفهای هرز داخل و اطراف گلخانه
- استفاده از تله‌های رنگی به خصوص تله‌های زرد رنگ برای شكار حشرات بالدار و پوره‌ها
- نصب کارتهای زرد رنگ برای ردیابی و شكار حشرات بالدار بالای تاج گیاه به فاصله 30 سانتیمتر
- خودداری از پوشیدن لباس زرد در اوایل بهار و پائیز توسط کارگران (زیرا شته‌های بالدار از این طریق وارد گلخانه‌ها می‌شوند.)
- جلوگیری از ورود شته‌ها به داخل گلخانه با نصب توری
- خودداری از مصرف بیش از حد کود ازته
- تنظیم دمای گلخانه و رطوبت نسبی مناسب
کنترل بيولوژيک:
مهمترین روش کنترل شته‌ها استفاده از زنبورهای پارازتیوئید به‌صورت کانون‌سازی اولیه در محل گلخانه با استفاده از یک میزبان غیرهدف مثل شته گندم است. به این ترتیب که شته گندم در گلدان‌های گندم کشت شده در یک تا ده ردیف در یک گلخانه پرورش داده شده و سپس زنبور پارازتیوئید شته Aphidius colemaniروی آنها رها شده و تا قبل از آلوده شدن گیاهان گلخانه به شته سبز )آفت( جمعیت خوبی از زنبورها آماده شده است که شته‌های تازه وارد را مورد حمله قرار می‌دهند. بالتوری سبز و کفش‌دوزك‌ها هم از دیگر عوامل مهم کنترل بیولوژیک شته‌ها می‌باشند.
کنترل شيميايی:
براي كنترل شيميايي اين آفت ميتوان از حشره‌كش‌های با منشا طبيعي مانند دی اتانل آميد روغن نارگيل (پاليزين) و نيكوتين استفاده نمود. سموم ديكلرووس (ددواپ) و نيز پي متروزين (چس) كه دارای دوره كارنس پايين هستند برای كنترل شته‌ها در گلخانه توصيه شده است.