سیب يكي از مهمترين محصولات راهبردي در بازار تازه خوري با قدرت انبارماني بسيار بالا و قابل بهره‌وري به صورت انواع فرآورده‌هاي تبديلي است. سيب در حال حاضر يكي از اجزاي دائمي سبد غذايي جمعيت كشور در تمامي فصول مي‌باشد. خوشبختانه، پهنه‌ي وسيع و گسترده اقليم كوهستاني و كوهپايه‌اي موجود در كشور با برخورداري از مناسب‌ترين شرايط محيطي براي پرورش سيب، نقش تعيين كننده‌اي در افزايش سطح زير كشت ايجاد كرده است.
سیب با نام علمی (Malus domestica Borkh.) از خانواده گل سرخیان (Rosaceae) نزدیک به 23 گونه دارد. سيب درختي است خزان‌كننده كه به ندرت به صورت درخت يا درختچه‌ي هميشه سـبز و يا خاردار ديده مي‌شود. برگ‌ها دندانه‌دار يا اره‌اي هستند كه در داخل جوانه از پهنا پيچيده يا لوله شده‌اند و داراي گوشوارك مي‌باشند. سن باروري در ارقام سيب، از 3 تا 6 سال تغيير ميكند. طول عمر اقتصادي درختان سيب به طور متوسط حدود 40 تا 50 سال مي‌باشد. ارتفاع درختان سيب با توجه به نوع رقم و پايه‌ي سيب از 2 تا 8 متر متغير است. تمامي ارقام اهلي شده سیب داراي خصوصيات مرفولوژيك مشتركي مانند ساقه‌هاي جوان پوشيده از كرك، برگ‌هاي سبز يكنواخت با شكل بيضوي-تخم‌مرغي هستند كه در بخش زيرين پهنك پوشيده از كرك و حاشيه برگ‌هاي مضرس اره‌اي نامنظم مي‌باشند. دم‌گل، كاسه گل پايا و بدنه بيروني آن پوشيده از كرك است. جوانه‌ها، ساقه‌هاي مينياتوري با ميانگره‌هاي بسيار كوتاه، بسيار فشرده و نزديك به هم هستند كه درون برگ‌هاي تغيير شكل يافته به نام فلس قرار دارند. اين جوانه‌ها در سيب يا به صورت مركب داراي جوانه برگي همراه با يك جوانه گل و يا رويشي بدون جوانه گل هستند.
جوانه‌هاي گل در صورتي تشكيل و شكوفا مي‌شوند كه طي پاييز و زمستان و در پايـان فصل رويشي قبل نياز سرمايي آن‌ها تامين شده باشد. جوانه‌ي بارده يا زايشي درخت سيب يك جوانه‌ي مختلط (داراي برگ و اندام‌هاي زايشي گل) مي‌باشد. گل‌ها بايد از كيفيت مناسب برخوردار باشند. در هر يك از جوانه‌هاي بارده، گل آذيني محدود و از نوع ديهيم بسته با 6-5 عدد گل وجود دارد كه به وسيله 6-9 برگ تغيير شكل يافته احاطه شده‌اند.
براي تشكيل ميوه تمام قسمت‌هاي گل به جز گلبرگها همراه ميوه باقي مي‌مانند، بنابراين ميوه‌ي سيب از نوع ميوه‌هاي كاذب بـوده كـه از رشد و گوشتي شدن قاعده‌ي كاسبرگ‌ها و نهنج به وجود مي‌آيد. برون‌بر ميوه‌ي سيب، از تغييرات بشره‌ي خارجي تخمدان تشكيل يافته است كه سطح خارجي ميوه را تشكيل مي‌دهد و بر حسب نوع گونه و رقم، به شكل نازك يا كلفت و پوشيده از كرك يا موم و يا بدون كرك مي‌باشد. ميان‌بر، گوشتي وآبدار بوده و قسمت خوراكي ميوه را تشكيل مي‌دهد. درون‌بر به صورت غلاف سخت، محفظه‌اي را براي جاي دادن دانه‌ها تشكيل مي‌دهد.
نام فارسی | سیب |
نام انگلیسی | apple |
نام علمی | Malus domestica Borkh |
خانواده | Rosaceae |
شکل 1- آشنایی با درخت، برگ، گل و میوه سیب
درخت سیب نیاز به آب و هوایی سردسیری و کوهستانی دارد. كاشت و پرورش سيب در مناطق كوهستاني در مرحله‌ي اول بستگي مستقيم به عمق خاك دارد. سطح بهينه pH خاك براي رشد و پرورش غالب محصولات معتدله از جمله درختان سيب به منظور بازدهي مطلوب درختان بـين 5.5 تا 6.5 است، علي‌رغم اين درختان سيب قادرند در خاك‌هاي با pH بالا تا 8.5 نيز بسته به نوع پايه استقرار يابند.در صورت مكان يابي مناسب و احداث بـاغ سـيب در منـاطقي كه طي دوره گلدهي تعداد ساعات آفتابي كافي و دماي مناسب وجود داشته باشد و عوامل محيطي بازدارنده نظير بادهاي سرد، نزولات زياد و رطوبت نـسبي بالا اتفـاق نيفتد انتخاب رقم گرده‌زاي مناسب در شرايط محيطي به بازدهي بسيار خوب مي‌رسد.بهترين زمان احداث باغ و جابه‌جايي نهال مرحله خـواب فيزيولوژيـك گياهـان پـس از خزان كامل بـرگ‌هـا در اواخـر پاييز تـا پايـان زمـستان و بهـار قبـل از بيـدار شدن و تورم جوانه‌ها است. در هرصورت طـي دوره مزبـور كاشت نهـال‌هـا در مقـاطع زمـاني صـورت مي‌گيرد كه شرايط جوي زمين را در وضعيت گاورو قـرار دهـد. بـه طـور قطـع كاشـت در اواخر پاييز براي استقرار، رشد اوليه و سازگاري بهينه نهال‌ها در باغ نـسبت به كاشت در اواخر زمستان يا اوايل بهار سودمندتر است.
شکل 2- باغ سیب
نياز آبي درختان بر حسب سن درخت، قدرت رشد رقـم از نظر حجم تـاج، نوع پايه از ديدگاه تحمل به خشكي و نيز از نظر قدرت پاكوتـاه كنندگي و كنترل رشد سطح سايه گستر اندام هوايي، شرايط خاك از نظر بافـت خاك، ميزان مواد آلي خاك و شرايط اقليمي منطقه از نظر ساعات آفتابي، درصد رطوبـت نـسبي، ارتفـاع از سطح دريا متفاوت است. در بسياري از باغ‌هاي ميوه كشور دوره آبياري حسب منابع آبي در دسترس كماكان در يك دوره 1 تا 2 هفته‌اي انجام مي‌شود. به هر شكل جداي از نوع منبع آبي اعم از رودخانه يا چاه بايستي از نظر سطح اسيديته، خلوص از نظر سموم احتمالي و نيز از نظر سطح نمك‌هاي موجود توسط آزمايشگاه‌هاي معتبر مورد آزمايش قرار گيرند.نوع تغذيه درختان سيب بسته به سن گياهان، فيزيك و طبيعت خاك، مراحل رشد رويشي و باردهي طي يك سال و سال‌هاي متناوب مي‌تواند باغ به باغ تفاوت نمايد. بنابراين شناخت واقعي نياز كودي گياهان از طريق زدن نيمرخ، تهيه نمونه خاك و آزمايش تجزيه خاك اقدام مي‌شود.در اواسط فصل رشد در خرداد تا تير ماه، كود نيتروژنه موجب افزايش گل انگيـزي و تقويـت باردهي در فصل رويشي بعد مي‌شـود. دادن كـود اوره سرك بلافاصله يك هفته تا 10 روز پس از برداشـت چـه بـراي ارقـام زودرس سيب و چه انواع متوسط رس و ديررس موجب ايجاد ذخيره‌سازي نيتروژن در پوست درخت مي‌گردد. اين ذخـائر نيتروژني با جلوگيري از سقط گل و ميوه‌ها در فصل رويشي بعد منجر به كـاهش سـال آوري درختان مي‌شوند. در خاك‌هايي كه كمبود فسفر ديده مي‌شود استفاده از قارچ‌هاي همزيست ميكوريزه از طريق محلول‌پاشي توصيه مي‌شود.در خاك هاي سنگين كود هاي آلي مانند كود گـاوي و بقايـاي گيـاهي پوسـيده كـاه، كلش و برگ به مقدار 100 متر مكعب به صورت مخلوط با خاك سبك و در خاك‌هـاي سبك 75 متر مكعب كود آلي توصيه مي‌شود. در مورد درختان بالغ ازت، فسفر و پتاسيم به ترتيب 50 ،10 و 70 كيلوگرم در هكتار توصيه مي‌شود. كودهـاي معـدني پتاسـه و فسفره بايد در عمق ولي در تماس مستقيم با ريشه قرار نگيرند. كـود ازتـه قابـل اسـتفاده در سـطح است. تعيين مقدار كود لازم كودهاي فسفره، پتاسه و غيره بستگي به مقدار موجـود هريـك از آنان درخاك دارد. به طور كلي در چند سال اول احداث باغ، همان كـود دامـي كفايـت ميكند. با شروع باردهي سولفات آمونيوم يـا نيتـرات آمونيوم به ميزان 50 كيلوگرم در هكتار و سولفات پتاسيم 80 تا 100كيلوگرم در هكتار نياز مي‌باشد. چنانچه باردهي خـوب است بهتر است در بهار كود دامي پوسيده همراه بـا اوره، سـوپر فسفات تريپل و سولفات پتاسيم در محل سايه انداز درخت ريخته ولي آن را حتماً زير خاك كرد.
انتخاب بهترین زمان برداشت سیب از ضایعات آن تا حدودی جلوگیری می‌کند و بر کیفیت میوه تاثیر می‌گذارد. بهترین تاریخ برداشت میوه ها به نوع رقم، آب و هوا در طول فصل رشد بستگی دارد. همچنین به هدف برداشت میوه بستگی دارد، ما بطور کلی برداشت سیب از اواخر شهریور ماه در مناطق مختلف کشور به صورت دستی و مکانیکی آغاز می‌شود.
شکل 3- برداشت دستی سیب
محل کشت سیب در ایران:
کود نیتروژنه مورد استفاده غالب : (اوره، نیترات آمونیوم و UAN و سولفات آمونیوم، انواع NPK شرکت لبین ، انواع کودهای گرانوله به عنوان چالکود نشر ریتاردو)
مقدار مصرف:
در صورت استفاده از اوره باید به نکته زیر توجه نمود:
اوره سالانه مورد نیاز یک اصله درخت سیب بارور به گرم = 14 × محیط طوقه درخت به سانتیمتر
زمان مصرف:
یک چهارم پس از ریزش گلبرگها، دو چهارم یک ماه بعد و یک چهارم نیز بعد از گذشت یک ماه دیگر
· در صورت استفاده از ان پی کی ها و سایر کودهای نیتروژنی باید محاسبات کودی قبل از استفاده صورت پذیرد.
کود فسفره غالب مورد استفاده : (سوپرفسفات تریپل، فسفیت کی سی،نوتریفوس، NPK های فسفر بالا)
مقدار مصرف:
200 گرم تا 1کیلوگرم به ازای هر درخت با توجه به سن درخت
زمان مصرف:
در زمان کاشت نهال و قبل از گلدهی و در چالکود زمستانه و هنگام مشاهده کمبود
کود پتاسه غالب مورد استفاده در منطقه: (سولفات پتاسیم، ان پی کاهای پتاسیم بالا،کلات پتاسیم مایع مانند لبین پتاسیکو و یا کاتون)
مقدار مصرف:
50 تا 350 گرم بسته به سن گیاه در هر مرحله و 3 در هزار در صورت استفاده از کلات های مایع پتاسیم
زمان مصرف:
اواخر اسفند و چالکود و یا اختلاط با خاك و در هنگام رسیدگی میوه به وصرت محلول پاشی با کودهای کلاته مایع پتاسیمی
کودهای غالب مورد استفاده کلسیم : ( نیترات کلسیم، کلات کلسیم مایع نظیر کائوس ایکس تی و کائوس)
مقدار مصرف:
100تا 300 گرم در چالکود زمستانه و غلظت 2 در هزار در هنگام استفاده از کلات کلسیم
زمان مصرف: ده روز پـس از ریـزش گلبرگهـا و تکرار آن پس از دو هفتـه ، در هنگام رسیدگی میوه
روی:
نوع کود: سولفات روي، کلات های مایع روی و انواع میکرومیکس ( نظیر، منگزینک پلاس، میکروپلاس لبین و میکرومیکس شرکت کیمیتک)
مقدار مصرف: 500 گرم به ازای هر درخت و در صورت محلول پاشی 5/1 در هزار
زمان مصرف: زمان مشاهده کمبود و بعد از برداشت محصول، در ابتدای جوانه زنی گیاه
منیزیم:
نوع کود: سولفات منیزیم ، کودهای منیزیم مایع مانند لبیکومگ لبین
مقدار مصرف: غلظـت 5 در هـزار محلولپاشـی زمان مصرف20 روز پس از تشکیل میوه
منگنز:
سولفات منگنز و انواع کلات حتی منگنز مانند منگزینک پلاس، میکرومیکس
مقدار مصرف: غلظت 5 در هزار زمان مصرف: پس از ریزش گلبرگهـا و یـا پـس از برداشت میوه (تا دو هفته قبل از خزان)
کودهای مورد استفاده | نحوه استفاده | مرحله رشدی | میزان در هکتار | تکرار |
ریتاردو فولویک اسید | خاکی | چالکود | به ازای هر درخت بالغ 350-400 گرم به ازای هر درخت 50 گرم | — — |
فروت ست لبیکاژ آمیفورت مکس
| محلول پاشی | زمان تورم جوانه و فندقی شدن | 3 کیلوگرم در هزار لیتر آب نیم کیلوگرم در هزار لیتر آب | یکبار تورم جوانه- یکبار فندقی شدن میوه |
کودهای 20 20 20 لبین بمباردیر | آبیاری محلولپاشی | مرحله ریزش کامل گلبرگ | 10 کیلوگرم در هکتار 2 لیتر در هزارلیتر آب | دو بار به فاصله دو هفته |
کود کلسیم بور کائوس ایکس تی
| محلولپاشی | شروع رشد میوه | 2 لیتر در هزارلیتر آب | دو بار به فاصله دو هفته |
کود های 35-5-15
| آبیاری | مرحله فندقی شدن | 10 کیلوگرم در هکتار | دو بار به فاصله دو هفته |
لبیفول موویکال | محلولپاشی | ۴۵ روز بعد | 2 لیتردر هزار لیتر آب | یکبار |
کاتون و یا لبیفول پتاسیکو بیوآلجاکس | محلول پاشی به صورت توامان | مرحله گردویی شدن | 3 لیتر در هزار لیتر آب
2 لیتر در هزارلیتر آب | دو – سه مرتبه
دو – سه مرتبه |
