ایران که یکی از بزرگترین اقتصادهای خاورمیانه است، پس از عربستان سعودی طی سال‌های گذشته به دلیل تحریم‌های طولانی‌مدت بین‌المللی، تضعیف ارز، نرخ تورم بالا و در نتیجه شوک‌های مختلف امنیت غذایی، دچار رکود اقتصادی شده بود. این کشور با داشتن مرز مشترک با افغانستان، ارمنستان، آذربایجان، عراق، پاکستان، ترکیه و ترکمنستان، هفتمین تولیدکننده بزرگ گوجه فرنگی در جهان است. گوجه فرنگی با توجه به شرایط آب و هوایی متنوع کشور تقریباً در تمام سال در مناطق مختلف کشور کشت می شود. به عنوان مثال مناطق سردسیری مانند خراسان، زنجان و گلستان در فصول گرم گوجه فرنگی تولید می کنند، در حالی که مناطق گرمسیری مانند فارس و بوشهر در فصول سرد گوجه فرنگی تولید می کنند.
گوجه فرنگی در سراسر کشور به جز استان های شمالی کشت می شود. در 5-6 سال گذشته شاهد رشد قابل توجهی در تولید گوجه فرنگی بوده ایم و در نتیجه کشاورزان به جای سایر محصولات باغی مانند خیار و فلفل، کشت گوجه فرنگی را ترجیح می دهند. در حال حاضر کشت آزاد با کشاورزی گلخانه ای و هیدروپونیک جایگزین شده است. علیرغم همه‌گیری، ایران توانسته است به افزایش بهره‌وری کشاورزی در سال مالی 20 تا 21 دست یابد.
استان فارس با حدود 17 درصد سهم تولید گوجه فرنگی در کشور رتبه اول را در ایران دارد. بیش از 7000 هکتار زمین به تولید گوجه فرنگی در استان های کرمانشاه و کردستان برای بازارهای تازه و فرآوری شده اختصاص دارد.
بر اساس گزارش های رسمی، در سال 2020 تنها در استان فارس حدود 951 هزار تن گوجه فرنگی تولید شده است. جالب است بدانید که بیش از 333000 تن گوجه فرنگی گلخانه ای در سال 19-2018 در زمینی به وسعت 1200 هکتار کشت شده است.
در حال حاضر گوجه‌فرنگی گلخانه‌ای سهم ۶ درصدی در تولید کل گوجه‌فرنگی کشور دارد. با در نظر گرفتن این موضوع، ایران در نظر دارد تا کشت گلخانه ای را تا سال 2022 به 682000 تن افزایش دهد و استان بوشهر اولین تولیدکننده گوجه فرنگی خارج از فصل در کشور باشد. حجم تولید سالانه گوجه فرنگی در این منطقه حدود 560000 تن است.
گلخانه گوجه فرنگی و محصولات تبدیلی آن یکی از مهم ترین محصولات صنایع تبدیلی در جهان است. تولید این محصول در گلخانه دارای شرایطی است که در این مقاله توضیح داده شده است، از نتایج به دست آمده در سال های اخیر لیکوپن که به وفور در گوجه فرنگی و فرآورده های آن وجود دارد دارای خواصی مانند پیشگیری از سرطان پروستات، افزایش شیر مادر، پوست می باشد. محافظت در برابر اشعه ماوراء بنفش، پیشگیری و در نتیجه پیشگیری از استروسلروز و بسیاری از بیماری های مرتبط با کلسترول LDL دستگاه گوارش.
گوجه فرنگی از خانواده بادمجان یا سیب زمینی است و از گوجه فرنگی (Lycopersicum esculentum) و گونه های گوجه فرنگی اهلی (Lycopersicum sp.) تولید می شود.
ریشه گیاه جوان به صورت عمودی گوجه فرنگی گلخانه ای است، اما با رشد گیاه، ریشه اصلی نسبتاً باریک است و در نهایت به سختی از ریشه های معدنی قابل تشخیص است. در یقه ریشه اصلی، ریشه های آهنگری از هم جدا می شوند. در گیاهان جوان، گوجه فرنگی گلخانه ای بین 4-25 میلی متر قطر دارد.ریشه های جانبی بر خلاف ریشه های اصلی که به سمت پایین رشد می کنند دارای رشد افقی هستند بنابراین عمق ریشه در دوره های مختلف رشد بوته های گوجه فرنگی متفاوت است.گوجه فرنگی گلخانه ای سیستم ریشه ای وسیعی دارد و می تواند حتی تا عمق 150 سانتی متری نفوذ کند، اما به طور کلی 72 درصد ریشه ها در عمق هستند.0-20 سانتی متر و 22٪ در عمق 0-50 سانتی متر و 6٪ باقی مانده در زیر 50 سانتی متر از سطح زمین.
برگ های گیاه گوجه فرنگی گلخانه ای از برگ های متناوب و متشکل از برگ های بریده و چروکیده تشکیل شده است. اندازه برگها بسته به نوع گوجه فرنگی متفاوت است. تعداد برگها و برگها از نظر تنوع، دما و شرایط نور متفاوت خواهد بود.
گل ها به صورت خوشه ای هستند و روی ساقه بین دو گره متوالی ظاهر می شوند. گل ها پر و دارای اندام های نر (پرچم) و اندام ماده (گل) هستند. گل ها به صورت متناوب روی خوشه گل قرار می گیرند و رنگ زرد دارند. در هر گل آذین (خوشه ای) چندین گل (معمولاً 4 تا 8 گل) وجود دارد. گل ها دارای 5 یا 6 گلبرگ به طول 1 سانتی متر هستند که در پایه چسبیده و در انتها از هم جدا می شوند. کاسه ها 5 تایی کشیده و تیز شده اند. 5 پرچم با فرکانس های بزرگ و میله های کوتاه اندام های گل را تشکیل می دهند.
میوه گوجه فرنگی از نظر گیاه شناسی گلخانه ای است گوشتی و آبدار که شامل تخم مرغ یا دانه است که با انبوهی از غلاف های ژلاتینی و گوشتی احاطه شده و روی آن را با پوست نازک پوشانده اند.
در ساخت گلخانه گلخانه ای و راه اندازی گلخانه موفق باید به نوع و مشخصات سازه گلخانه و پوشش و تجهیزات آن توجه شود.
در گلخانه های ایرانی و اسپانیایی با حداقل ارتفاع 5 متر و مقاوم در برابر باد و برف منطقه و وزن محصول مناسب می باشد.
لازم به ذکر است که کشت گوجه فرنگی گلخانه ای در گلخانه هایی با ارتفاع کمتر از 5 متر نیز قابل انجام است، اما شرکت های گلخانه ای که این گلخانه ها را ارائه و یا تولید می کنند به دقت با میزان تولید در واحد سطح و حداقل قابل مقایسه نیستند. هزینه با حداکثر سود، زیرا وقتی با 30 درصد هزینه اولیه و ثابت بیشتر می توان به 80 درصد سود بیشتر رسید، بنابراین انتخاب با توجه به شرایط گلخانه ای که حداقل استانداردها را داشته باشد منطقی است.
و در کشت هیدروپونیک گوجه فرنگی گلخانه ای گلخانه هایی با حداقل ارتفاع 6 متر توصیه می شود.
شرکت مزرعه بکر، ساختار گلخانه های اسپانیایی و گلخانه های ایرانی با توجه به توپوگرافی، اقلیم و شرایط اقلیمی حاکم، نوع خاک هر منطقه و غیره و همچنین این گلخانه ها مطابق با استانداردهای 76UNE-92/208، 284CEN/TC و 57NFU- 063 و آئین نامه های ایران و NGMA آمریکا و ECMC (اتحادیه سازه های فولادی اروپا) با بهترین و مقاوم ترین مصالح طراحی شده و مقرون به صرفه ترین سازه را ارائه می دهد که این گلخانه ها در طرح های مختلف تا 110 کیلوگرم بر متر مربع بار برف و 120 سرعت باد کیلومتر بر ثانیه (به شرط بسته شدن شیرها) و 20 کیلوگرم بر متر مربع بار محصول مقاوم هستند.
برنامه تغذیه گوجه فرنگی | ||
مراحل رشد | نوع کود | نحوه استفاده |
آماده سازی زمین | ریتاردو | خاکی، مخلوط شدن با خاک- 5 کیلوگرم در یک متر مربع |
انتقال نشاء | ریژو آمیفورت مکس | آبیاری – 5 لیتر در هکتار محلولپاشی- نیم در هزار لیتر آب |
مراحل اولیه رشد برگی | کود های ان پی کی 20 20 20 لبین بیوآلجاکس بمباردیر | آبیاری- 7 کیلوگرم در هکتار محلول پاشی- 3در هزار لیتر آب محلولپاشی- 2لیتر در هزار لیتر آب |
مراحل اولیه گلدهی | نوتریفوس فراکتون بمباردیر شوگر کود مرغی کال | آبیاری- 3 لیتر در هکتار محلولپاشی- نیم در هزار لیتر آب محلولپاشی- 2 در هزار لیتر آب آبیاری- 8 لیتر در هکتار |
زمان تشکیل میوه | کود کائوس ایکس تی کوپرا جی ال بمباردیر میکرومیکس | محلول پاشی- 3 در هزار لیتر آب محلول پاشی- 2 در هزار لیتر آب محلولپاشی- 2 در هزارلیتر آب آبیاری- 2 کیلوگرم در هکتار |
رشد میوه | کود کاتون کود 15-5-35 لبین بمباردیر | محلول پاشی- 3 در هزار لیتر آب آبیاری- 7 کیلوگرم در هکتار محلولپاشی- 2 در هزار لیتر آب |
رنگ انداختن و رسیدن میوه | کود فسفیت کا سی آمیفورت مکس | محلولپاشی- 3 در هزار لیتر آب محلولپاشی- نیم کیلوگرم در هزار لیتر آب |
تداوم گلدهی و برداشت | منگزینک پلاس اسپارتان | محلولپاشی- 3 در هزار لیتر آب آبیاری- 10 لیتر در هکتار |
نکته: فراکتون در مناطقی که بور آب آبیاری بالا دارند با احتیاط توصیه شود.
نکته: محلول پاشی در هنگام اول صیح یا عصر و خنکی هوا انجام گردد.
نکته: بین هر محلول پاشی حداقل دو روز فاصله باشد.
