گیاهان فسفردوست
به گیاهانی اتلاق میشود که برای رشد و توسعه به مقادیر بالاتری از عنصر فسفر نیاز دارند. این گیاهان معمولاً در خاکهایی با مقدار فسفر کم یا در شرایطی که دسترسی به این عنصر محدود است، عملکرد کمتری دارند. برخی از گیاهان فسفردوست عبارتند از:

حبوبات:
- عدس (Lens culinaris)
- نخود (Cicer arietinum)
- اپیکاک (Phaseolus vulgaris)
حبوبات به مقادیر زیادی فسفر نیاز دارند تا بتوانند پروتئین کافی تولید کنند و به طور کلی عملکرد بهتری در خاکهای غنی از فسفر دارند.
غلات:
- گندم (Triticum aestivum)
- برنج (Oryza sativa)
- جو (Hordeum vulgare)
این گیاهان به ویژه در دورههای ابتدایی رشد خود به فسفر زیادی احتیاج دارند تا ریشههای قوی و سالمی تولید کنند.
سبزیجات:
- محصولات خانواده کلم (Brassica spp) مانند کلم، گل کلم، و کلم بروکلی
- سیبزمینی (Solanum tuberosum)
- گوجهفرنگی (Solanum lycopersicum)
این سبزیجات برای رشد مناسب و تولید میوه و سبزی با کیفیت به فسفر نیاز دارند.
میوهها:
- سیب (Malus domestica)
- گیلاس (Prunus avium)
- توت فرنگی (Fragaria ananassa)
میوهها برای رشد بهتر و تولید میوههای با کیفیت به مقادیر بیشتری از فسفر نیاز دارند.
گیاهان علوفه ای:
- گیاهان علفی و پوششی نیز مثل ذرت (Zea mays) به فسفر نیاز دارند تا بهبود رشد و شادابی خود را حفظ کنند.
شکلهای مختلف فسفر:
- فسفر در خاک به اشکال مختلفی وجود دارد. از جمله این اشکال میتوان به فسفاتهای معدنی (غیرقابل جذب)، فسفاتهای آلی، و فسفاتهای محلول در آب (قابل جذب) اشاره کرد. فسفر به طور طبیعی در خاک به شکل غیرقابل دسترس وجود دارد و تنها بخش کوچکی از آن به شکل محلول و قابل جذب است.
حرکت فسفر در خاک:
- فسفر در خاک عمدتاً به دو صورت حرکت میکند:
- حرکت نفوذی: فسفر به آرامی از طریق آبهای خاکی به سمت ریشههای گیاه حرکت میکند. این حرکت معمولاً بسیار کند است و برخی از خاکها به ویژه خاکهای رسی و با قابلیت نگهداری آب بالا میتوانند حرکت فسفر را تا حدقابل توجهی محدود کنن، لذا دفن کود فسفره در اطراف ریشه در جذب بهتر این عنصر بسیار اهمیت دارد.
- حرکت جذبی: فسفر توسط ذرات خاک جذب میشود و به شکل پیوند الکترواستاتیک با ذرات خاک (مانند ذرات خاک رس و کانیهای خاک) باقی میماند. این پیوند میتواند موجب کاهش دسترسی فسفر به گیاه شود.
جذب فسفر توسط گیاه:
جذب توسط ریشهها:
- جذب فسفر توسط ریشههای گیاهان صورت میگیرد و معمولاً به صورت یون فسفات (PO42-) انجام میشود. ریشهها از طریق منافذ و بافتهای ریشهای این یونها را جذب میکنند. برخی از گیاهان هورمونهای خاصی تولید میکنند که میتواند به جذب بیشتر فسفر کمک کند.
نقش میکروارگانیسمها:
- میکروارگانیسمهای خاک (مانند باکتریها و قارچها) نقش مهمی در حرکت و جذب فسفر دارند. برخی میکروارگانیسمها میتوانند فسفر را از شکلهای غیرقابل دسترس به شکلهای قابل جذب تبدیل کنند. به عنوان مثال، میکروارگانیسمهای میکوریزی میتوانند شبکههای ریشهای گیاهان را گسترش دهند و جذب فسفر را افزایش دهند.
بهترین زمان برای کود دهی فسفر
مهترین زمان مصرف کود فسفر برای گیاهان زمانی است که گیاهان به رشد فعال خود آغاز میکنند. بر اساس منابع موجود، اوایل فصل بهار زمان بهینهای برای استفاده از کود فسفری در نظر گرفته میشود، زیرا در این دوره گیاهان شروع به جوانه زدن کرده و نیاز بیشتری به فسفر برای رشد ریشه و توسعه سیستم ریشهای دارند . همچنین، پاییز نیز یکی از زمانهای مناسب برای کوددهی فسفری است، چرا که این عنصر به تقویت ریشهها در فصل سکون گیاهان کمک میکند .
اگر گیاهان در محیط آپارتمانی کشت شدهاند، باید مراقبت بیشتری در زمانبندی مصرف کود انجام شود. در این موارد، ترکیبی از عناصر درشتمغذی (مانند نیتروژن، فسفر، پتاسیم) و ریزمغذی (مانند مس) در فصول فعالیت گیاهی (بهار و تابستان) توصیه میشود .
یکی از نکات کلیدی دیگر، دمای خاک است. فسفر در دمای ۱۵ درجه سانتیگراد یا بالاتر بهتر جذب گیاهان میشود، بنابراین در مواقعی که دمای محیط مناسب است، استفاده از این کود تأثیر بیشتری دارد . همچنین، کوددهی همراه با شخم زدن خاک میتواند فسفر را بهتر در دسترس ریشهها قرار دهد .
اهمیت زمانبندی مناسب:
- افزایش راندمان جذب مواد مغذی : استفاده از کود در زمان مناسب میزان اتلاف فسفر را کاهش داده و از هدررفت منابع جلوگیری میکند .
- جلوگیری از آسیب به محیط زیست : کوددهی نادرست میتواند منجر به آلودگی خاک و آبهای زیرزمینی شود. زمانبندی دقیق به کاهش این خطرات کمک میکند .
- تقویت رشد گیاهان : فسفر در مراحل اولیه رشد به توسعه ریشهها و افزایش مقاومت گیاهان کمک میکند، بنابراین مصرف آن در فصول فعالیت گیاهی (بهار و تابستان) بسیار مؤثر است .
در نهایت، برای گیاهانی که نیاز به رشد سریع دارند، استفاده از کود فسفری در آغاز فصل رشد میتواند نتایج قابل توجهی ایجاد کند . همیشه به دستورالعملهای تولیدکننده و شرایط خاص گیاهان خود را در نظر بگیرید.