loading

سن گندم  Eurygaster integriceps، یکی از مهم­ترین عوامل محدودکننده تولید غلات، به خصوص گندم و جو در اکثر نقاط ایران است. هر سال برای کنترل این آفت بیش از یک و نیم میلیون هکتار زمین، سم­پاشی می‌شود.درصد خسارت و کاهش عملکرد سالانه این آفت در مزارع جو 20 تا 30 درصد و در مزارع گندم 50 تا 60 درصد برآورد شده است. سن گندم برخی ترکیبات شیمیایی را به درون دانه غلات وارد می­‌کند که موجب کاهش کیفیت آرد حاصل از این غلات می­‌شود.

سن گندم

مشخصات ظاهری سن گندم

 حشرات بالغ سن گندم معمولاً به طول 13-11 میلی­متر و به عرض 8-6 میلی­متر هستند، بدن بیضی شکل، با سپرچه بزرگ که کاملاً شکم حشره را می‌­پوشاند.
سن گندم سالانه دارای یک نسل است و هر کدام از آن­ها حدود یک سال زنده می‌ماند. سن گندم در طول سال، سه مرحله مختلف زندگی دارد:
مرحله اول: تولید مثل و تکامل در مزرعه که با جفت‌­گیری، تخم‌­گذاری و تکامل پورگی، مشخص می‌­شود.
مرحله دوم: مرحله غیرفعال که در آن، حشرات کامل در طول تابستان، پاییز و زمستان، حالت دیاپوز (خواب) به خود می‌­گیرند و زیر گیاهان مرتعی و گاهی درختان جنگلی، سنگ‌­ها و برگ­‌های خشک، تابستان­‌گذرانی و زمستان­‌گذرانی می­‌کنند.
مرحله سوممهاجرت از کوه به مزارع و یا برعکس، مهاجرت از مزارع به اماکن زمستا­ن ­گذران.

نحوه خسارت زدن سن گندم

 حشره کامل سن گندم در دامنه کوه‌ها و در زیر علف‌ ها و بوته‌ها به‌خصوص بوته‌های گون و درمنه زمستان را می‌‌گذراند و در ابتدای فصل بهار و پس از گرم شدن هوا به سمت مزارع گندم و جو پرواز می‌کنند. به عمل پرواز سن‌ ها و رسیدن آن ها به مزارع گندم و جو “ریزش سن مادر” گویند.
ریزش از یک تا سه مرحله انجام می‌شود. بیشترین ریزش سن مادر در موقع پنجه زنی است و تا خوشه ‌دهی گندم ادامه می­‌یابد. وقتی که سن مادر از کوه به مزرعه هجوم می‌­آورد به بوته­‌های جوان حمله می­‌کند و در محل­‌های تغذیه، برگ­ها باریک و زرد تا سفید شده و قسمت بالاتر می­‌افتد، جوانه مرکزی یا پنجه­‌ها خشک می­‌شوند، ممکن است تمام خوشه نورس سفید شود که این خوشه‌­ها چروکیده شده و یا اصلا دانه‌­ها نمی‌­بندند.
سن مادر با ورود به مزرعه و پس از یک تا دو هفته تغذیه از برگ، ساقه و جوانه مرکزی گیاه گندم جفتگیری کرده و تخم‌­های خود را غالباً در پشت برگ‌­های گندم می‌­گذارد. پس از تفریخ تخم‌­ها، پوره­‌ها خارج می­‌شوند.
رنگ پوره­‌های سن اول سیاه می‌­باشد. پوره‌­های سن اول خیلی کوچک بوده و در قسمت پایین بوته­‌های گندم و پشت برگ­ها در سایه زندگی می‌­کنند. پوره‌­های سن اول بدون حرکت و تغذیه می­‌مانند و پس از این مرحله دوره تغذیه و رشد شروع می­‌شود.
بنابراین بیشترین خسارت حمله سن از مرحله دوم پورگی به بعد بوده که این مرحله خسارت، همزمان با شیری و یا خمیری شدن دانه‌­های گندم می­‌باشد. رشد و تکامل پوره‌­ها همزمان با رشد گندم بوده و پس از برداشت محصول، تغذیه سن­ها نیز به پایان می­رسد و در اواخر خرداد و اوایل تیرماه حشرات به اماکن کوهستانی خود پرواز می‌­کنند. خسارت حشرات کامل سن گندم به صورت کاهش کمیت و خسارت پوره‌­ها و سن­‌های نسل جدید به صورت کاهش کیفیت می­‌باشد.
تغذیه­‌ی پوره­‌ها و سن­‌های نسل جدید باعث می­‌شود که دانه­‌های نرم و لطیف، لاغر و چروکیده و پوک شوند و دانه‌­ها ارزش نانوایی ندارند. حد قابل تحمل سن‌­‌زدگی دانه­‌ها دو درصد است، دانه‌­هایی که بیش از دو درصد آن­ها سن­‌زدگی داشته باشند فاقد کیفیت نانوایی هستند. حشرات کامل نسل جدید خطرناک‌ترین مرحله از نظر خسارت وارده به دانه هستند. محل وارد شدن خرطوم حشره به دانه گندم به شکل نقطه تیره رنگی دیده می‌شود که هاله­‌هایی گرد و رنگ­‌پریده آنرا احاطه می‌کند.

سن گندم (2)

 زمان سمپاشی

 تعيين زمان مناسب سمپاشی اهميتي خاص و حياتی در حصول نتيجه و دستيابی به کنترل اصولی، در مراحل مبارزه با سن مادر و پوره دارد. بهترين زمان مبارزه با سن مادر وقتی است که بيشترين جمعيت سن‌های موجود در اماکن زمستانگذران محل خود را ترک و عمل تخليه انجام شده و در مزارع غلات مستقر شده باشند، همچنين زمان اصولی مبارزه با پوره ها وقتي است که اکثريت نسبی جمعيت پوره های سن موجود در مزرعه در مرحله سن 2 پورگی باشند.
ميزان محلول سمی در سمپاشي زميني متناسب با وضعيت رويشی، نوع سمپاش و بر اساس نظر کارشناس در محل تعيين می‌گردد.

همیار دشت آبرون 02188616460